پیشرفت و گسترش علم ریاضی در ایران، از دبستان تا دانشگاه، در نیم قرن اخیر همیشه با واژه‌گزینی توأم بوده است و استادان ریاضی کوشیده‌اند که برابر نهادهای مناسب برای بیان بهتر و دقیق‌تر مفاهیم ریاضی انتخاب کنند. پس از تأسیس انجمن ریاضی ایران، تدوین یک واژه‌نامهٔ ریاضی در دستور کار انجمن قرار گرفت. بر اساس قطعنامهٔ میزگرد سومین کنفرانس ریاضی کشور و متعاقب آن توصیه‌های قطعنامهٔ میزگرد سومین کنفرانس ریاضی کشور، اولین کمیتهٔ واژه و نگارش متشکل از آقایان: دکتر محمود آق‌اولی، دکتر مرتضی انواری، دکتر مهدی بهزاد، دکتر محمدتقی صدر، دکتر محمد گودرزی، دکتر کاظم للهی(مسؤول کمیته)، دکتر علی‌اکبر منتظر حقیقی و دکتر فرشید مین‌باشیان تشکیل شد، که آقای دکتر کاظم للهی و آقای مهدی بهزاد از اعضای فعال آن بودند. این کمیته پس از تدوین آئین‌نامه‌ای طی جلسات متعدد، آخرالامر در بهمن ماه ۱۳۵۲ «واژه‌نامهٔ جبر» را منتشر کرد. این واژه‌نامهٔ نسبتاً کوچک، پس از نظرخواهی از اعضای انجمن ریاضی ایران بار دیگر در سال ۱۳۵۶ با تجدیدنظر به چاپ رسید. کمیتهٔ واژه و نگارش با انتشار مجموعه مقالاتی تحت عنوان «نگارش ریاضی به فارسی» در سال ۱۳۵۶، به کار خود ادامه داد تا آن‌که در سال ۱۳۵۷ با همکاری آقایان دکتر محمدحسن افقهی، دکتر نوروز ایزددوستدار، دکتر علی‌اکبر جعفریان(مسؤول کمیته)، دکتر سیاوش شهشهانی، دکتر فریدون عقیلی و دکتر کاظم للهی، در طی جلسات متعدد، مقدمات چاپ «واژه‌نامهٔ آنالیز» را فرهم نمود و در اسفند ماه ۱۳۵۸ این واژه‌نامه برای نظرخواهی در اختیار اعضای انجمن ریاضی ایران قرار گرفت. پس از انقلاب فرهنگی و در دورهٔ تعطیل مؤسسات آموزش عالی کشور، تعداد زیادی از همکاران دانشگاهی به ترجمه و تألیف کتب ریاضی روی آوردند و لزوم تدوین یک واژه‌نامهٔ جامع ریاضی، در جهت هماهنگی امر ترجمه و تألیف بیش از پیش احساس شد. لذا این بار کمیتهٔ واژهٔ و نگارش مرکب از آقایان: دکتر اسماعیل بابلیان، دکتر مگردیچ تومانیان، دکتر همایون ثقفی، دکتر علی‌اکبر جعفریان، دکتر احمد حقانی، دکتر اکبر حسنی، دکتر عبدالحمید ریاضی، دکتر علی رجالی، دکتر محمدرضا رجب‌زاده مقدم، دکتر مهدی رجبعلی‌پور، دکتر جعفر زعفرانی(مسؤول کمیته)، دکتر علی‌اکبر عالم‌زاده، حمید کاظمی، دکتر کاظم للهی، دکتر علی‌اکبر محمدی و دکتر میرکمال میرنیا تشکیل شد و طی جلسات متعدد و بر اساس نظرخواهی‌های انجام شده دربارهٔ دو واژه‌نامهٔ قبلی (جبر و آنالیز) واژه‌نامه جدیدی تدوین گردید.
این واژه‌نامه که تقریباً شامل ۱۶۰۰ واژه است، و ترکیب واژه‌ها را با یکدیگر در بر ندارد، در اوائل سال ۱۳۶۰ در اختیار اعضای انجمن ریاضی قرار گرفت و تا حد زیادی در امر هماهنگی ترجمه و تألیف کتب ریاضی مؤثر واقع شد.
پس از بازگشایی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی کشور در اواخر سال ۱۳۶۲، موضوع چاپ یک واژه‌نامهٔ جامع مشتمل بر اکثر واژه‌های ریاضی و آمار در دستور کار کمیتهٔ واژه و نگارش قرار گرفت و متعاقب آن آقایان دکتر علی‌اکبر جعفریان، دکتر مهدی رجبعلی‌پور و دکتر جعفر زعفرانی به‌عنوان هستهٔ مرکزی این کمیته فعالیت پیگیری را در جهت تدوین چنین واژه‌نامه‌ای آغاز نمودند و با مشورت برخی از اعضای انجمن ریاضی ایران از جمله آقایان: دکتر نوروز ایزددوستدار، احمد بیرشک، دکتر محمدعلی پورعبداله‌نژاد، دکتر مگردیچ تومانیان، دکتر همایون ثقفی، دکتر احمد حقانی، دکتر عبدالرحمن ستارزادهٔ آذری، دکتر محمدهادی شفیعیها، دکتر سیاوش شهشهانی، دکتر احمد کیاست پور، دکتر کاظم للهی، دکتر علی‌اکبر محمدی و دکتر محمدرضا مشکانی، واژه‌نامهٔ مقدماتی جامعی، شامل بیش از هشت هزار واژه را در سال ۱۳۶۳ تدوین کردند و با همکاری آقای دکتر علی دانایی و مرکز محاسبات دانشگاه اصفهان، به‌صورت کامپیوتری درآوردند.
در جریان هفدهمین کنفرانس ریاضی کشور در فروردنی ۱۳۶۵، پس از بحث و تبادل‌نظر و مذاکره با برخی از مسؤولان مرکز نشر دانشگاهی، انجمن ریاضی ایران تصمیم گرفت این واژه‌نامه با همکاری مرکز نشر دانشگاهی به چاپ رسد.
برای این منظور از دی ماه ۱۳۶۵ هیأتی شش نفره مرکب از نمایندگان انجمن ریاضی ایران: آقایان دکتر مهدی بهزاد، دکتر علی‌اکبر جعفریان، سیامک کاظمی و نمایندگان مرکز نشر دانشگاهی، آقایان دکتر محمدهادی شفیعیها، دکتر علی عمیدی و دکتر منوچهر وصال، مسؤولیت ویرایش، تصحیح و آماده‌سازی واژه‌نامهٔ مذکور را به عهده گرفت، که به علت مسافرت آقای دکتر علی‌اکبر جعفریان، از سال ۱۳۶۷ به بعد آقای دکتر طاهر قاسمی به‌عنوان نمایندهٔ انجمن ریاضی ایران در جلسات مربوط شرکت داشته است.این هیأت با دقتی زیاد طی جلسات مستمر هفتگی به ریاست آقای دکتر علی عمیدی یکایک واژه‌ها را مورد بررسی قرار داده و ضمن مراجعه به منابع موثق خارجی و داخلی و توجه به تعریف هر یک از واژه‌ها و اصطلاحات ریاضی، کوشیده است تا مناسبترین برابرها را برای آن‌ها برگزیند.در اینجا ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که گر چه مسؤولیت این هیأت در ابتدای امر تنها ویرایش و تصحیح واژه‌نامهٔ مذکور بوده، لیکن در عمل شاهد بوده‌ایم که هیأت مذکور پا را فراتر از ویرایش گذاشته، طی بیش از سه سال فعالیت پیگیر، این مجموعه را به بهترین نحو تدوین کرده و در اختیار جامعهٔ ریاضی کشور قرار داده است.
اگر چه ما در اینجا تنها به ذکر نام عده‌ای از همکاران در کمیته‌های مختلف اکتفا کرده‌ایم ولی ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که انجمن ریاضی ایران از نظریات فردفرد اعضای انجمن در طی سالیان متمادی به عناوین مختلف بهره برده است و لذا از یکایک افرادی که در این امر با انجمن ریاضی ایران همکاری داشته‌اند تشکر و قدردانی می‌نماید. به‌خصوص فعالیت‌های ارزندهٔ هیأت ۶ نفری در مرکز نشردانشگاهی و نیز همکاری خانم شیوادخت شیوائی با هیأت مزبور را، که با کاری مستمر و نظامی مستدل در زمانی قریب به چهار سال، به یکی از اهداف مهم انجمن ریاضی ایران جامهٔ عمل پوشانده‌اند، ارج نهاده و از آن‌ها تقدیر و سپاسگزاری می‌نماید.
منابع واژه‌نامه
- انجمن ریاضی ایران، واژه‌نامهٔ جبر ۱۳۵۲
- انجمن ریاضی ایران، واژه‌نامهٔ آنالیز ۱۳۵۸
- انجمن ریاضی ایران، واژه‌نامهٔ مقدماتی ریاضی ۱۳۵۹
- علی افضلی‌پور، نگره‌ای بر آمار ۱۳۵۷
- غلامحسین مصاحب، نظریهٔ اعداد، جلد اول ۱۳۵۵
- واژه‌نامهٔ فیزیک، مرکز نشر دانشگاهی ۱۳۶۱
- واژه‌نامهٔ مقدماتی کامپیوتر و انفورماتیک، انجمن انفورماتیک ایران ۱۳۶۰
8. G. James and R. C. James. Mathematics dictionary, Van Nostrand, 1968. London.
9. D. Lapedes. McGraw-Hill Dictionary of physics and mathematics, McGraw-Hill(1978), N. Y.
10. W. D. Lyle. Dictionnaire francais et anglais de terminologie mathematique, Didier (1970), Montreal.
11. Shôkichi lyanaga and Yukiyosi kawada. Encyclopedic Dictionary of Mathematics, Mathematical Society of Japan, MIT Press (1980), Mas-sachusetts.
